Hoe pas je het vernieuwde verbintenissenrecht toe in je overeenkomsten?

Imprevisieleer

Vooreerst zien we de imprevisieleer wettelijk verankerd, een principe waar we je ook vorig jaar reeds verschillende keren op wezen, en duidelijk niet aan belang heeft ingeboet.

Het principe houdt in dat een contractspartij de andere partij kan vragen naar heronderhandeling (met oog op aanpassing of zelfs beëindiging van de overeenkomst), indien er omstandigheden veranderd zijn, anders dan wat voorzienbaar was bij het sluiten van het contract. Als die wijziging niet veroorzaakt is door die partij zelf, maar het haar wel onredelijk zwaar maakt haar verbintenissen na te komen, kan besloten worden dat de andere partij de uitvoering niet langer kan eisen.

Wat dien je te onthouden?

• Wees je er dus van bewust dat een dergelijk principe speelt, ook al heb je daar contractueel niets over afgesproken;

• Het is niet dat deze imprevisieleer in de weg staat aan een naar jouw gevoel goed onderhandelde deal, wel staat deze toe om die onderhandelingen ook na afkloppen toch te hernemen. Wens je toch dat de toepassing vermeden wordt, dan kan dit contractueel worden uitgesloten (in tegenstelling tot in andere landen zoals bijvoorbeeld Nederland);

• Zelden is een verhaal zwart/wit en dat geldt ook hier. De keuze is niet per se te maken tussen toepassing of geen toepassing. Een middenweg, toepassing mits duidelijke spelregels, behoort ook tot de mogelijkheden: heronderhandeling van zodra onvoorziene en ontoerekenbare omstandigheden een impact kennen boven een bepaald bedrag; heronderhandeling slechts mogelijk binnen een bepaalde periode na initiële ondertekening van de overeenkomst of net omgekeerd, ten vroegste na een bepaalde periode; en dergelijke meer;

• Respecteer de initiële afspraken verder zolang je met de tegenpartij geen andersluidend akkoord kon bereiken. De imprevisieleer biedt geen vrijgeleide om van de ene dag op de andere eenzijdig andere voorwaarden op te leggen.

Lopen de heronderhandelingen spaak en blijft een oplossing binnen een redelijke termijn uit (ook hier: mogelijkheid tot contractuele afspraak over de duurtijd van dergelijke ‘redelijke termijn’), dan kan de rechter op verzoek van één van de partijen het contract aanpassen of deze zelfs geheel of gedeeltelijk beëindigen. Deze vordering bij de rechter wordt bovendien ingesteld en behandeld zoals in kort geding.

• Het principe van evenwicht kan doorgaans vrij eenvoudig gerespecteerd worden: wens je een verplichting opgelegd te zien aan de tegenpartij, of een specifiek recht voor jezelf, denk aan een spiegeling van deze afspraak en hoe je zelf ook een gelijkaardige verplichting op kan nemen of eenzelfde recht kan overeenkomen voor de tegenpartij;

• Wees spaarzaam met de ‘non-negotiable’ bepalingen. Strooi niet te pas en ten onpas met deze stelling en bewaar deze voor de goede orde sowieso al voor wat er echt effectief toe doet, nu ook met de juridische implicaties van het te bewaren evenwicht in het achterhoofd.

Buitengerechtelijke ontbinding

Het principe van de buitengerechtelijke ontbinding zag je ongetwijfeld ook reeds vele jaren opduiken in contracten. Het nieuwe verbintenissenrecht heeft deze nu wettelijk geregeld, of althans de mogelijkheid ervan vastgelegd. Toch is het zeker nog nuttig om hier nog steeds contractuele afspraken over te maken.

• De contractuele afspraak staat je toe om de trigger vast te leggen: Goed om weten dat de ontbinding kan door de tegenpartij aan te schrijven zonder daarvoor langs de rechter te moeten, maar welke inbreuken zien de contractspartijen zelf als ernstig genoeg daartoe? Welke verbintenissen zijn écht essentieel?

• Denk aan aanvullende afspraken: binnen welke termijn van een inbreuk dient er gereageerd te worden / zijn er afspraken die toch de ontbinding van de overeenkomst dienen te overleven / wat met teruggave of enige herstelverplichting / wordt schadeherstel in principe in geld of in natura geregeld / ...

• Opnieuw is er op te letten met afspraken gelet op de eerder aangehaalde onrechtmatige bedingen. Wanneer de rechten van een partij i.h.k.v. wanprestatie of gebrekkige uitvoering door de andere partij, op onrechtmatige wijze worden beperkt of uitgesloten, is de kans groot dat je teruggefloten zal worden.

De ontbinding is natuurlijk een verregaande en één van de meest ingrijpende principes. Is deze piste te zwaar voor het voorliggende scenario, kan de prijsvermindering eventueel wel een uitweg bieden. De vraag die dan vanzelfsprekend speelt, is wat het waardeverschil is tussen de overeengekomen prestatie en wat uiteindelijk geleverd is. Voorzie eventueel contractueel dat een dergelijke piste kan bewandeld worden, weliswaar slechts op voorwaarde van het inschakelen van een expert om dat verschil te begroten.

Wacht ook niet per se af tot er effectief een grote inbreuk is. Indien reeds voorafgaandelijk duidelijk blijkt (een vermoeden volstaat niet) dat dergelijke inbreuk onvermijdelijk is, doordat eerdere deadlines bijvoorbeeld niet gehaald werden door de tegenpartij en tijdige finale oplevering bijgevolg onmogelijk geworden is, dan kan de overeenkomst alvast beëindigd worden. Een zogenaamde anticipatory breach kan weliswaar enkel als de gevolgen van niet-nakoming door de tegenpartij voldoende ernstig zijn voor jou en het gaat om uitzonderlijke omstandigheden. Bovendien moet je de tegenpartij wel hebben aangemaand om binnen een redelijke termijn eventueel gepaste garanties te bieden dat de afspraken wel degelijk gerespecteerd zullen worden.